The Upper West, Het Wilde Westen

Missie: 300 moeders met kinderen onder de vijf jaar interviewen in het rurale Lawra. Het bovenste weste district van Ghana. Waar mensen nog geen electriciteitsrekening, waterrekening of wat voor andere rekening dan ook hoeven te betalen. Waar mensen zonder zorgen een hele dag onder een mango boom kunnen liggen.
We gaan kijken of ze hun musquito-net wel voor hun kinderen gebruiken en het ‘hebben’ van bepaalde goederen en kennis over malaria hier invloed op heeft.

Verder kijken we of ze ORS, suiker en water in een 2:1 verhouding in een zakje op de juiste manier kunnen prepareren.

’20 jaar geleden waren er nog geen wegen, tegenwoordig kun je er wel wat eten op straat kopen. Jullie kunnen in ieder geval in het ziekenhuis eten.’ ‘Jullie hebben stroom’. Dit was de briefing die we van onze supervisor in Kumasi kregen. Hij heeft in het verleden zelf jaren in Lawra (the upper west) gewoond: ‘als ik werk kan doen dat ik leuk vind maakt het me niet uit waar ik woon’.

Vanuit de tweede grootste stad van Ghana. Westers en overvloed aan eten, auto’s en actie. Wat zal Lawra voor ons in petto hebben?

Ja, we moesten weken wachten op groenlicht om onze missie in de Upper West te beginnen. Met blanken die te gast zijn mogen geen risico’s worden genomen, met alle respect. Er wordt van ons verwacht dat we ‘pamphered’ (verwent) zijn. Vergeleken met de mensen in de Upper West zijn we dat zeker. Hier staan de Akan, de zuiderlingen zelf bekend als veel eisend.
Het was de dreiging van een nog onbekende strain meningococcen (bacterie) die al aan 17 mensen het leven had gekost die ook ons het leven zuur maakte.
Volgens Ellis (een Ghanese dokter en onderzoeker werkende in het meest luxe gebouw van de universiteit: De KCCR, Kumasi center of collaberative research, en vriend van onze begeleider Charles uit Nederland) kon de prevalentie (het voorkomen) van meningitis wel oplopen tot 60%!
Dan is de kans als je niet gevaccineerd bent of nog geen immuniteit hebt opgebouwd wel erg groot om ziek te worden. Floor is nooit gevaccineerd tegen enige vorm van meningitis. De kranten stonden er bol van, gelezen door de upper class en de studenten op de universiteit.

Zal het dan eindelijk zover zijn? Zal Woensdag 17 maart de grote dag worden?
We zouden vroeg in de ochtend worden opgehaald. We wachten en wachten. We worden gebeld: ‘de auto moet eerst nog zijn banden verwisselen.’
Om 13.00 zitten we dan eindelijk in een volgestouwde jeep die sowieso al naar de Upper West zou rijden. De chauffeur heeft zijn banden niet gewisseld. De achterbak was volgeladen met meubels en een deel van onze spullen paste hier niet meer bij en wordt bij ons op de achterbank geplant.
Als er vervoer is moet je er ook gebruik van maken.

Het eerste stuk van de zeven en een half uur durende reis komen we langs hutjes die ‘plantain’ verkopen (bakbanaan); de chauffeurs willen vier trossen kopen maar zijn niet tevreden met de prijs. Echt afgedongen wordt er hier niet.
De volgende hut is raak (misschien omdat wij in de auto blijven zitten?). De trossen worden op de auto gebonden en we vervolgen in een abnormaal hoog tempo onze reis. De wegen zijn goed en met een gemiddelde snelheid van 100-120 komen we in Lawra aan als het nog geen 21.30 is.
Alleen het laatste stukje van de weg is nog onverhard maar daar trekt de jeep zich niets van aan (Toyota Hillux), in de duisternis rijden we een echte rally en scheuren we over de hobbels met een tempo dat ondertussen iets vermindert is tot 100 km/u.

We verblijven in een ‘guest-house’, nee die luxe had ik niet verwacht. De airco en koelkast van ons vorige ‘guest-house’ hebben we ingewisseld voor een ventilator en een bar aan de overkant die koud water verkoopt. Verder hebben we veel meer ruimte en koken we in plaats van op gas op houtskool.
Het meest luxe is dat we kunnen douchen. Lawra heeft een centraal water netwerk (watertoren). Het stroom is hier pas drie keer uitgevallen in toch al bijna 3 weken. Dat gebeurd in Kumasi toch veel vaker. Misschien omdat bijna niemand er hier gebruik van maakt?

De mentale luxe wordt steeds duidelijker. We hoeven ons niet meer te ergeren aan een te drukke supervisor en kunnen eindelijk aan de slag en werken 5 dagen in de week. We krijgen overzicht over het leven in Nederland. Onze begeleider hier is: Dr. Sandaare, medical director. Hij staat aan het hoofd van het ziekenhuis in Lawra. Het grootste ziekenhuis van Lawra district. Zo’n 100 patiënten verblijven hier afgezien van alle losse consulten (outpatients). Het werk wordt gedaan met 4-5 artsen. Twee hiervan komen uit Cuba (die hier 2jaar verblijven). Dr. Sandaare is een enorm vrolijke man met altijd een grote lach op zijn gezicht. Boven zijn bureau hangt een oud printje met 10 regels: hoe een goede leider te zijn en geen baas. De mooiste regel vind ik: de baas zegt wie het fout heeft gedaan, de leider zegt wat er verkeerd is gegaan.
De eerste ochtend heeft hij alle tijd voor ons. Zijn mobiel staat niet altijd aan en er is geen internet in het ziekenhuis. Zo kan het dus ook.

Verder is er de DHMT, een gebouw met kantoren (op zijn Afrikaans dan) waar een afdeling voor maternale gezondheid, voeding, data verwerking en public health is. Het komt allemaal goed georganiseerd over. Duidelijk is dat wij komen kijken naar de ‘effectiviteit van een door Unicef geïmplanteerde interventie, namelijk de C-IMC’. Alle jeeps (die toyota Hilluxen dus), zijn Unicef gesponsord. Edwin een field worker, kent alle communities die we gaan bezoeken en zal ons bijstaan als chauffeur en vertaler.

De eerste dagen hebben we nodig om te acclimatiseren. We zijn allebei erg moe en moeten het ritme nog vinden. Zelf heb ik 2dagen last van een in de middag opzettende hoofdpijn; zinna aminna pouriaga. De zon is te heet. De eerste regen is volgens de verhalen pas rond eind april te verwachten: wat betekend 1-2x in een maand.

Afgezien van het feit dat we blij zijn dat we eindelijk onze handen uit de mouwen kunnen steken zijn de weekenden prima toeven.

Het eerste weekend gaan we samen met Edwin en Richard van de afdeling data (invoer) naar de rivier. Het is mistig, dat betekend zand uit de sahara voor de zon, een dag die uit te houden is qua temperatuur en zon.
De mogelijkheid om te wandelen? Volgens Edwin is het 7 kilometer lopen naar de rivier, dus dat gaat niet gebeuren. Edwin heeft een brommer in gebruik van de Ghana Health Service (waarvan wij er ondertussen ook één tot onze beschikking hebben) en dat betekend dat hij de laatste twee jaar aardig wat kilo’s is aangekomen. Enigszins lui is maar niettemin een enorm goede kerel is!
Zijn uitstraling is die van een vrolijke, van het leven genietende Afrikaan. Het is me al eerder opgevallen, de mensen zien er over het algemeen veel vrolijker uit.

De Volta rivier is een verkoeling, geen enge ziektes alleen visjes die aan je huid knabbelen als je te lang stil staat in de rivier. Zelfs een hap uit Floor zijn moedervlek hebben genomen (tot bloedens aan toe). Het water stroomt en is koel zeker vergeleken met het Bosumptwe meer waar we in Kumasi in gezwommen hadden.
Het is geen grote onderneming om naar de overkant van de rivier te waden en de oever op te klimmen: we zijn in Burkina Faso!

Floor ziet met zijn getrainde oerwoud oog apen in de verte en weet ze met zijn digitale wapen vast te leggen. Helaas zijn ze te schuw en zal ik het moeten doen met het digitale aftreksel. De apen opereren in grote groepen en zijn erg schuw omdat ze anders bij bosjes worden neergeschoten. De jongens die we de tweede week tegen komen bij de rivier vertellen dat een jongen pas een kleine aap doodde; ze verafschuwen het. Toch hebben zij ook wel eens apen vlees gegeten.

De volgende week gaan we groter stuk wandelen en verkennen we een stukje van Burkino Faso. We komen verlaten hutjes tegen die in het regenseizoen van de seizoens-boeren zijn. Grote potten en lege varkenshokken. Alleen aan de rivier kan er het hele jaar geboerd worden. De rest van de mannen zijn de afgezien van het regenseizoen werkeloos. Niet lui.
Tijdens een gesprek met de chief en de ervaring in een kleine community (waar we in principe 10 moeders moesten interviewen en er maar 3 konden vinden) blijken er weinig jonge mannen en vrouwen aanwezig te zijn (althans nu in het droge seizoen). Allen trekken steeds vaker naar de grote steden in het Zuiden (Kumasi en Accra). Enerzijds voor vermaak anderzijds om een paar pesoes te verdienen om hiervoor wat mest/ kunstmest te kunnen kopen om zo de redelijk arme grond wat nieuw leven in te blazen in het regenseizoen.
De ‘oudere’ vrouw doet echter het zware werk: het zorgen voor de kinderen en dat er eten op grond staat. Oud worden de vrouwen hier echter snel met de kinderen op de rug en misschien wel 15-20kg op hun hoofd kilometers door de zon lopen.

Maargoed. Ik was over het tweede weekend aan het vertellen. Dat we Burkino in waren gelopen.
Het enige leven dat we die dag tegen komen zijn wat vee houdende jongens die weg duiken voor Floor’s zwarte wapen. Ze zijn verlegen en hebben waarschijnlijk nog nooit blanken (laat staan zo’n grote camera gezien) gezien. We horen later dat dit de Fulani zijn. Zij komen uit Mali, waar zij Het Melkvolk genoemd worden. Aangenaam.

Hoewel we hier pas bijna 3 weken zijn lijkt het al een eeuwigheid. Niet omdat we ons niet vermaken, in tegendeel. Omdat we leven. Ons leven heeft ritme. We staan op als het ligt wordt (06:00-06:30) en gaan twee uur na het donker worden slapen (21.30-22.00).
In Kumasi hadden we besloten om elke week naar de kerk te gaan. Wat voor ons inhoud, als het niet met onze goede vriend Papanti (die ons een djembé heeft leren maken) naar de Pentacoast church is, dat wij de natuur in trekken om al het moois om ons heen te aanbidden. Nee. We moeten een alternatief hebben als ons wordt gevraagd of we geloven.
Hier is 80-90% christelijk, penta-coast, methodist, baptist, catholic, ik weet niet hoeveel verschillen je tussen de christenen hebt maar het is aanzienlijk. De britten en de amerikanen zijn rivalen: wie haalt er het meeste geld uit Afrika? De donaties die de Afrikanen doen gaan soms naar Amerika of Engeland waar een blanke ervan leeft. Duidelijk dat de bijbel op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden.

De mensen begrijpen als je langer met ze aan het praten bent beter dan verwacht dat je geen groep; dat de christenen uiteindelijk zijn, wilt volgen. Zolang je in ‘iets’ gelooft is het goed. Het ietsisme krijgt ook hier volgelingen. In de cummunities die we hier bezoeken komen we christenen en toch ook nog een aanzienlijk deel moslims en traditionalisten tegen. 4 van de 150 moeder tot nog toe noemen zich ‘free-thinkers’.

Aangezien het nu 07.15, 7 april en ik een uur geleden te horen heb gekregen dat we vandaag niet gaan werken kan ik niet al te veel meer uitwijden. Edwin heeft maandag op het feest bij de rivier zijn knie geblesseerd en kan zijn been niet meer strekken. Mijn naamgenoot Mark moet helpen bij de ‘child welfare clinics’ en zodoende zijn we gedwongen vandaag naar Waa te gaan (als we nog iets nuttigs willen doen). We gaan 90 kilometer naar het zuiden om ons paspoort op te halen die bij de ‘immigration office’ op ons wacht.

In het kort zou ik nog willen uitwijdden over Edwin. Die eigenlijk helemaal niet zo gelukkig is. Nu hij zo dik is denken de meeste Afrikanen dat hij welvarend is en wordt verwacht dat hij zijn rijkdom deelt.

De meningitis bleek voor ons helemaal geen probleem te zijn (afkloppen). Alleen Jirapa het naastgelegen district had hier problemen van ondervonden. Na het arriveren van de peperdure vaccins uit amerika (van de WHO) werd duidelijk dat het niet om een nieuwe soort ging maar om een al eerder opgedoken soort uit Burkino Faso waar ook al een vaccin tegen was (en natuurlijk veel goedkoper had kunnen zijn). De communicatie tussen de buurlanden is slecht waar het gezondheidssysteem klaarblijkelijk onder lijdt.
De communities die wij bezoeken hebben geen meningitis gehad. De prevalentie van 60% is een angstig cijfer.

De muggen lijken nu ook geen groot probleem te vormen. Het is heet, er is geen water en zo af en toe komt er vliegtuig over vliegen die wat gif over ons neerstort. In ons guest-house met deurtjes die dichtklappen en gaas voor alle ramen en deuren komt er geen mug binnen.

Hoe slecht is het als ik geen musquito net gebruik?

Groeten aan iedereen in Nederland.
We have to get out of here.